10.11.23

Լեզու

Մկները մարդուն ուժ են տալիս
(Պ.Բեդիրյան, «Բառերի խորհրդավոր աշխարհից»)

1․Առանձնացրու դիմավոր բայերը, որոշիր եղանակը, ժամանակը, դեմքը, թիվը և՝ պարզ է, թե ածանցավոր։

գալիս է – երրորդ դեմք, ներկա ժամանակ, եզակի թիվ, պարզ, չեզոք, սահամանկան եղանակ,

պարզել են – երրորդ դեմք, ներկա ժամանակ, հոգնակի թիվ, ներգործական, պարզ, սահամանկան եղանակ, վաղակատար ներկա

նշանակում էր –երրորդ դեմք, անցյալ ժամանակ, եզակի թիվ, պարզ, ներգործական, սահամանկան եղանակ, անկատար անցյալ

ասում էին – երրորդ դեմք, անցյալ ժամանակ, հոգնակի թիվ, պարզ, ներգործական, սահամանկան եղանակ, անկատար անցյալ

գործածվում է –երրորդ դեմք, անցյալ ժամանակ, եզակի թիվ, ածանցավոր, կրավորական, սահամանկան եղանակ, անկատար անցյալ

պատճենել է – երրորդ դեմք, անցյալ ժամանակ, եզակի թիվ, պարզ, ներգործական, սահամանկան եղանակ, վաղակատար անցյալ

առել են – երրորդ դեմք, անցյալ ժամանակ, հոգնակի թիվ, պարզ, ներգործական, սահամանկան եղանակ, վաղակատար ներկա

հնչում էր –երրորդ դեմք, անցյալ ժամանակ, եզակի թիվ, պարզ, չեզոք, սահամանկան եղանակ, անկատար անցյալ

պատճենել են –երրորդ դեմք, անցյալ ժամանակ, հոգնակի թիվ, պարզ, ներգործական, սահամանկան եղանակ, վաղակատար ներկա

խոսում-խմում ենք –առաջին դեմք, ներկա ժամանակ, հոգնակի թիվ, ներգործական, սահամանկան եղանակ, անկատար ներկա

համոզված ենք – երրորդ դեմք, անցյալ ժամանակ, հոգնակի թիվ, պատճառական, չեզոք, սահամանկան եղանակ,

պատճենում է –երրորդ դեմք, ներկա ժամանակ, եզակի թիվ, պարզ, ներգործական, սահամանկան եղանակ, անկատար ներկա

կասկածում է – երրորդ դեմք, ներկա ժամանակ, եզակի թիվ, պարզ, չեզոք, սահամանկան եղանակ, անկատար անցյալ

2․Գտիր տեքստում հնչյունափոխված բառերը։

Շարժման-շարժում
մսագունդ-միս
Ստուգաբանները-ստույգ
գրաբարում -գիր
հունարենում-հույն
Հետաքրքրականն -հետաքրքիր
ստրկավաճառ-ստրուկ
նկարագրված -նկարագիր

3․Ձևաբանական վերլուծության ենթարկիր շեղ գրված բառերը։

մարմնամարզությունի – իրանիշ, հասարակ գոյական, եզ․ թիվ, սեռական հոլով, ի արտաքին հոլովում

մկան –– իրանիշ, հասարակ գոյական, եզ․ թիվ, սեռական հոլով, ան արտաքին հոլովում

բնիկ – իրանիշ, հասարակ գոյական, եզ․ թիվ, ուղղական հոլով, ի արտաքին հոլովում

մեջք – իրանիշ, հասարակ գոյական, եզ․ թիվ, ուղղական հոլով, ի արտաքին հոլովում

մկանունք – իրանիշ, հասարակ գոյական, եզ․ թիվ, ուղղական հոլով, ի արտաքին հոլովում

իմաստային-հարաբերական ածական

անցումը – իրանիշ, հասարակ գոյական, եզ․ թիվ, ուղղական հոլով, ան արտաքին հոլովում

հին – որակական ածական

իմաստասեր – հարաբերական ածական

նույն – որակական ածական

դրանց – ցուցական դերանուն, սեռական հոլով

4․Ո՞րն է հդեվրոպական լեզուն։

Հնդեվրոպական լեզուների ընտանիքն աշխարհում ամենատարածված լեզվաընտանիքն է։ Ներկայացված է երկրագնդի բոլոր բնակեցված մայրցամաքներում։ Լեզվակիրների թիվը գերազանցում է 2,5 միլիարդը։ Որոշ լեզվաբանների տեսակետների համաձայն նոստրատիկ գերընտանիքի մասն է կազմում։

5․Ինչպե՞ս է լինում, որ տարբեր լեզուներում նույն բանը նշանակող բառը գրեթե նույն կերպ է հնչում (դուռ, դուստր…)։

Հնարավոր է, որ այդ բառերի իմաստները պատճենված լինեն հին հունարենից կամ լատիներենից։

6․Ուրիշ ի՞նչ բառեր գիտես, որ քո իմացած տարբեր լեզուներում նման հնչողություն ունի։

Փիլիսոփա, մկան, մուկ, մարդասեր

7․Շարադրանք գրիր՝ «Բառերի խորհրդավոր աշխարհից» գրքի այն տեքստերի մասին, որտեղ կենդանիների և նրանց հետ կապված այլ մանրամասների շուրջ նոր բան ես իմացել։

Մկները մարդուն ուժ են տալիս

Ստուգաբանները (բառերի ստուգաբանությամբ զբաղվողները) վաղուց պարզել են, որ մկան բառն անմիջական կապ ունի մուկ (գրաբար մուկն) հնդեվրոպական, այսինքն՝ բնիկ հայկական արմատի հետ։ Սրա սեռականն էր և է մկան, որ նաև առանձին բառի արժեք ուներ գրաբարում ու նշանակում էր «մեջք», հոգնակին՝ մկանունք նույնպես նշանակում էր «մեջք», «մեջքի ուռած մաս» (փոխաբերաբար՝ «ջրի ուռած մակերես՝ ալիք»)։

Ասպետը և իր ձին

Բայց «քարսիրտ» Ստուգաբանությունը գործ չունի բառի զգացական բովանդակության՝ ինչ-որ ասպետական իմաստների հետ և «անողոք շեշտով» հավաստում է, որ ասպետ բառացի նշանակում է… «ձիավոր», ավելի ճիշտ՝ «ձիու տեր կամ պետ»։ Կազմված է հին պարսկերենի ասպ (ա) «ձի»+ պատի «տեր, պետ» բաղադրիչներից։

Մարդը կթում է…հավին

Ուրեմն՝ հավկիթ նշանակում է «հավից քաղված արդյունք՝ ձու»։ Ձկնկիթ՝ ձկից քաղված արդյունք՝ խավիար»